"Αντιύλη" Κοροπούλη, "Ολα τα δειλινά του κόσμου" Καψάλη

Φθαρτή ύλη για τα πρωινά του κόσμου



Γιώργος Κοροπούλης,
Αντιύλη
εκδόσεις Υψιλον, σ.272.

Εκτός. Ο Γιώργος Κοροπούλης αποτελεί τέκνο της γενιάς του '80 ή αλλιώς του «ιδιωτικού οράματος». Μαζί με τους Λάγιο, Καψάλη την δεκαετία του '90 επανέφεραν, ομαδικά, (Τριώδιο, Αγρα, 1991) τη φόρμα και τη ρίμα στο λογοτεχνικό προσκήνιο. Η Αντιύλη με μεταφρασμένα και εκχωρημένα ποιήματα, δοκίμια, motti, καθώς και πειράματα/πειράγματα του ποιητή (λόγια για βωβό κινηματογράφο, «αυτολογοκλοπιμαία», διττογράφημα, επιμνημόσυνη παρακαταθήκη!) διαβάζεται και από το υποτιθέμενο τέλος (verso) προς την υποτιθέμενη αρχή (recto).

Ο ίδιος ο Κοροπούλης ομολογεί πως επεδίωξε να φτιάξει ένα βιβλίο σαν το γλυπτό - εγκατάσταση «Merzbau» του Kurt Schwitters - επί του οποίου ο Γερμανός εικαστικός επιχείρησε, από το 1923 έως το 1937, να εγχαράξει συμβολισμούς όλων των μορφών και των δυνατοτήτων της Τέχνης...

Εντός. Στην Αντιύλη εγκιβωτίζονται δάνεια των Λατίνων ποιητών (Κάτουλλου, Προπέρτιου), των Ιταλών της Αναγέννησης (Δάντη, Πετράρχη, Καβαλκάντι), του Λόρκα, ανώνυμων τροβαδούρων, σύγχρονων Ελλήνων (Καλοκύρη, Αρανίτση) καθώς και των Κυπρίων Κυθραιώτη, Παπαχαραλάμπους. Σονέτο, μπαλάντα, σεστίνα, terza rima, ottava rima, αλλά και ανομοιοκατάληκτος στίχος σε όλα τα υποστρώματα της ελληνικής, μέχρι και την κυπριακή ντοπιολαλιά, κομίζονται στο λογοτεχνικό παιχνίδι.

Στο εν λόγω ποιητικό αρχιτεκτόνημα στιχοποιούνται φιλοσοφικές προσλήψεις, πορίσματα θετικών επιστημών, σημεία λογοτεχνικής θεωρίας και ποιητικής. Ομως, το έμμονο μοτίβο του αποτελεί ο έρωτας (πλατωνικός, ιπποτικός, αυτοκαταστροφικός), και επιπλέον, ο στενός ορίζοντας του μεσήλικα, η τυχαιότητα της ύπαρξης και τα επίθεματά τους: ο αυτοσαρκασμός, η φάρσα, το αλκοόλ, το ήθος της κλασσικής φόρμας.

Επί του αυτού. Η Αντιύλη, ορθώνεται ως απαιτητικό fractal, ως σύνθεση συνάντησης γραμματολογικών εκλεκτικισμών και σημείων του πολιτισμικού βίου, χωρίς να απουσιάζει η ειρωνεία της σύζευξης: «η Ελλάς των δύο Continent, των πέντε θαλάσσιων σπορ».

Αν όπως λέει ο Χ. Χρυσόπουλος «επίκαιρο δεν είναι αυτό που συναιρεί πολλά είδη ή αποτελείται από πολλά κομμάτια (puzzle), αλλά εκείνο που αφήνει πολλές θύρες εισόδου στον αναγνώστη», τότε η Αντιύλη μάς φέρνει αντιμέτωπους με τις αναγνωστικές μας δεξιότητες. Ισως δεν συγκινεί εύκολα, αλλά μας προσκαλεί να νοηματοδοτήσουμε μία από τις πιο φιλόδοξες σύγχρονες ποιητικές περιπέτειες.


Διονύσης Καψάλης,
Ολα τα δειλινά του κόσμου,
εκδόσεις Αγρα, σ. 32.

Εκτός. Το ποιητικό έργο του Διονύση Καψάλη συμποσούται σε δεκαέξι συλλογές, με πρώτη Τα Μύρτα του φωτός (1978), αποδίδοντας, εντούτοις, χαρακτηριστικά στη γενιά του '80. Η συνεισφορά του επεκτείνεται στη μετάφραση (Μπασό, Ισσα, Ντίκινσον Σαίξπηρ) και στη φιλολογική και κριτική δοκιμιογραφία.. Το Ολα τα δειλινά του κόσμου όμως παρεκκλίνει ομοιάζοντας με συλλογή ποιητικών αφορισμών - κατά τον τρόπο, ενδεικτικά, των Πεσσόα Πόρτσια, Πάτερσον Στήβενς, Σαρ και στα καθ' υμάς Αρανίτση, Βλαβιανού, Βέλτσου. Παρεκκλίνει, διότι η γραφή του Καψάλη στο παρελθόν έχει συνδεθεί με την άσκηση της φόρμας (σονέτο, μπαλάντα κ.ά.).

Ο ίδιος διερωτάται μεταφράζοντας μέρος των σαιξπηρικών σονέτων το 1998: «Μα τι έχει τέλος πάντων αυτή η φόρμα και μας γοητεύει τόσο;» και απαντά: «Η μορφή του σονέτου ενεργοποιεί ώς σήμερα μιαν ορισμένη προκατάληψη περιεχομένου: τον σύνθετο κόσμο του ερωτικού εγκωμίου». Η μορφή όμως των τελευταίων τεχνουργημάτων αποβλέπει σε άλλους προσωδιακούς και νοηματικούς συγχρωτισμούς.

Εντός. Η συλλογή με τίτλο δανεισμένο από την ταινία Ολα τα πρωινά του κόσμου του Αλαίν Κορνό, περιέχει εξήντα, αριθμημένα, ολιγόστιχα ποιήματα. Οι συνδηλώσεις, δε, ενθαρρύνουν τη μελαγχολική διάθεση, τον χαμηλό τόνο, τη μονήρη ανάγνωση και ενισχύουν, σε πλείστες περιπτώσεις, την ταύτιση του αφανούς υποκειμένου του ποιήματος με τον μεσήλικα ποιητή.

Κάποτε με αφοριστικές, ιαμβικές ρήσεις υπογραμμίζεται μία κατάκτηση της ωριμότητας «Η μόνη έπαρση που αξίζει: η στύση», άλλοτε σε ενδεκασύλλαβους στίχους αντηχεί η παράδοση «Κομμένες απ' το μίσχο οι ομορφιές, κομμένα από τα χείλη τα τραγούδια», ενώ δεν λείπουν τα θραύσματα «Πριν από το φως, πριν από τη μουσική» και οι ευθείς στοχασμοί «Η απώλεια δεν είναι η μόνη αλήθεια / αν ήταν, θα λιγόστευε κι αυτή».

Επί του αυτού. Ο Καψάλης αφήνει ποιητικό αποτύπωμα σε ένα είδος που θα μπορούσε να διολισθήσει στα λογοπαίγνια, την αυτοπροβολή και τις εύκολες σοφίες. Συνθέτει ρήσεις ειλικρινείς, (όχι κατ' ανάγκην αληθείς), απλές (όχι απλουστευμένες) εν τέλει αποφθεγματικές, όχι επειδή εκπορεύονται από μία αυθεντία, αλλά διότι πραγματώνουν την αρετή της ποιητικής οικονομίας. Το προϋπάρχον πλούσιο βιωματικό και γλωσσικό υλικό καταλήγει σε λιτές διατυπώσεις, που διεγείρουν όμως πολλαπλές νοηματοδοτήσεις.

Αν, όπως έχει σημειώσει ο Νάσος Βαγενάς, η δραστικότητα του σύγχρονου στίχου θα διαφανεί μόνο «με τη βοήθεια μιας νέας δημιουργικής συνομιλίας του ελεύθερου στίχου με την έμμετρη προσωδία», τότε στο Ολα τα δειλινά του κόσμου η σύμπλευση αυτή είναι παρούσα.


[ Από τον Γιώργο Χαντζή, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 06/03/2009]